– सन्तोष मिश्र
नेपालमा पछिल्लो समय विद्युतीय गाडी (ईभी) को प्रयोग बढ्दै गएको छ। सरकारको कर छुट नीति, पेट्रोलियम इन्धनको मूल्यवृद्धि र वातावरणीय प्रभावलाई ध्यानमा राख्दै धेरै नेपाली उपभोक्ता ईभीतर्फ आकर्षित भइरहेका छन्। तर, के नेपालको भौगोलिक संरचना, सडक अवस्थालगायतका कारकहरू ईभी गाडीका लागि सुरक्षित छन् त? पछिल्लो समय केही ईभी गाडीमा आगलागीका घटना र ब्याट्रीसम्बन्धी समस्या देखिन थालेपछि यस विषयमा गम्भीर छलफल हुन थालेको छ।
ईभी गाडीको बढ्दो प्रयोग: फाइदा कि चुनौती?
नेपालका सहरहरूमा अहिले एमजी, हुन्डाई, टाटा, बीवाइडीजस्ता ब्रान्डका विद्युतीय गाडीहरू चलिरहेका छन्। सरकारले इन्धन आयातमा निर्भरता कम गर्न र वातावरण संरक्षणका लागि विद्युतीय सवारीको प्रयोगलाई प्रवर्द्धन गरिरहेको छ। तर, यो प्रवृत्तिले के नेपाली सडक सञ्जाल, चार्जिङ पूर्वाधार र सुरक्षा व्यवस्थालाई बेवास्ता गरिरहेको त छैन?
नेपालमा हालै मात्र काठमाडौंको बूढानीलकण्ठमा पार्किङ गरिराखेको एमजी जेडएस ईभी चार्जिङका क्रममा जलेर नष्ट भएको घटना सार्वजनिक भएको छ। यस्तै, केही अन्य सवारीसाधनमा पनि साना-मसाना आगलागीका घटनाहरू देखिएको जनाइएको छ।
ईभी गाडी किन जोखिमपूर्ण?
नेपालको भौगोलिक बनावट, अस्थिर सडक अवस्था, चरम गर्मी वा कठ्यांग्रिने चिसोका कारण विद्युतीय गाडीमा विभिन्न समस्या देखिन सक्छन्।
ब्याट्रीको समस्या:
विद्युतीय गाडीको प्रमुख स्रोत यसको लिथियम-आयन ब्याट्री हो। यी ब्याट्रीहरू उच्च तापक्रम वा कम तापक्रममा प्रभावकारी रूपमा काम गर्न नसक्ने हुन सक्छन्। चिसो क्षेत्रमा ब्याट्री छिटो सकिनु, तातो ठाउँमा ब्याट्री अत्यधिक गर्मी भएर विस्फोट हुन सक्ने जोखिम रहन्छ।
चार्जिङ पूर्वाधारको अभाव:
नेपालका अधिकांश चार्जिङ स्टेशनहरू सीमित छन्, जसले गर्दा लामो दूरीको यात्रा गर्नेहरूलाई समस्या हुने गरेको छ। धेरैजसो ईभी प्रयोगकर्ताहरू घरमै चार्ज गर्छन्, तर चार्जिङ सिस्टममा त्रुटि भएमा आगलागी हुन सक्छ।
ब्याट्री विस्फोटको जोखिम:
नेपालमा अधिकांश ईभी गाडीहरू भारत वा चीनबाट आयात गरिएका छन्। यी गाडीहरूको ब्याट्री विशेष गरी समशीतोष्ण तापक्रमको लागि डिजाइन गरिएको हुन्छ। नेपालको उच्च पहाडी भूभागमा अत्यधिक चिसोले ब्याट्रीको कार्यक्षमता घटाउँछ भने, गर्मी क्षेत्रमा ब्याट्री अधिक गर्मी भएर आगलागीको जोखिम बढ्छ।
नेपालका कच्ची र उकालो सडकहरू:
नेपालका अधिकांश ग्रामीण भेगमा कच्ची, अप्ठ्यारो र उकालो-ओरालो सडकहरू छन्। यस्ता क्षेत्रमा ईभीको ड्राइभिङ रेन्ज कम हुन सक्छ। उकालो बाटो चढ्दा गाडीले अत्यधिक ऊर्जा खपत गर्छ, तर ओरालो आउँदा ब्याट्री चार्ज भएजस्तो देखिए पनि वास्तविक क्षमतामा असर पुग्छ।
आकस्मिक दुर्घटनामा थप जोखिम:
पेट्रोलियम गाडीहरूमा आकस्मिक दुर्घटनापछि आगो लाग्ने सम्भावना कम हुन्छ, किनकि इन्धन ट्यांकी सुरक्षित स्थानमा राखिएको हुन्छ। तर, ईभी गाडीमा ब्याट्री पूरै गाडीको भूमिगत संरचनामा फैलिएको हुन्छ। ठोक्किनाले ब्याट्रीमा क्षति पुग्न सक्छ, जसले आगलागीको जोखिम निम्त्याउँछ।
पेट्रोलियम गाडी र ईभी गाडीको तुलना
के नेपाल ईभीका लागि तयार छ?
हालको अवस्थामा नेपाल पूर्ण रूपमा विद्युतीय सवारीसाधनको लागि तयार भइसकेको छैन। चार्जिङ पूर्वाधारको कमी, ब्याट्री सुरक्षासम्बन्धी अनिश्चितता, नेपाली भौगोलिक बनावट र सडक अवस्थाले ईभी गाडीलाई जोखिमपूर्ण बनाइरहेको छ।
त्यसैले, सरकार तथा ईभी निर्माता कम्पनीहरूले नेपालका सडक, मौसम, चार्जिङ पूर्वाधार र सुरक्षा मापदण्डलाई मध्यनजर गर्दै मात्र ईभी प्रवर्द्धन गर्नुपर्ने देखिन्छ। अन्यथा, नेपालमा विद्युतीय सवारीसाधनको प्रयोग वातावरणमैत्री भन्दा बढी जोखिमपूर्ण विकल्प बन्ने खतरा रहन्छ।
क्राइम चेक साप्ताहिकमा २०८१ फाल्गुन २२ गते प्रकाशित
