८ माघ, काठमाडौं । सरकारले हिमाल आरोहण रोयल्टी (दस्तुर) बढाएको छ । अघिल्लो साता बसेको मन्त्रिपरिषद् बैठकबाट पर्वतारोहण नियमावली स्वीकृत भएको छ । जसले पर्वतारोहण सम्बन्धी नियमावली २०५९ लाई प्रतिस्थापन गर्ने छ ।
पर्यटन विभागका महानिर्देशक डा. नारायणप्रसाद रेग्मीका अनुसार सोही नियमावलीले वसन्त ऋतु (चैत–वैशाख) मा ११ हजार अमेरिकी डलर रहेको सगरमाथा आरोहण रोयल्टी वृद्धि गरी १५ हजार डलर पुर्याएको छ । यो विदेशी पर्यटकलाई तोकिएको रोयल्टी हो ।
‘दस्तुर रकमलाई हामीले प्राथमिकता दिएका छैनौं,’ उनी भन्छन्, ‘सगरमाथासहित हिमाल आरोहण हरसम्भव सुरक्षित बनाउने गरी नियमावली आएको छ ।’
२०५९ मा आएको नियमावली अहिलेसम्म चार पटक संशोधन भइसकेको छ ।
नेपालमा ४ सय ६१ हिमाल आरोहणमा खुला भएका छन् । यसमध्ये केही हिमाल नेपाल पर्वतारोहण संघले व्यवस्थापन गर्दै आएको छ । खुला गरिएको भए पनि ६८ हिमालमा भने अझै पनि मानव पाइला पुग्न सकेको छैन ।
महानिर्देशक डा. रेग्मीका अनुसार ८ हजारभन्दा अग्ला हिमाल चढ्न लाग्ने दस्तुर बढी दरले वृद्धि भएको छ भने अन्य हिमालमा समेत दस्तुर बढेको छ । नियमावली राजपत्रमा प्रकाशित भएसँगै कार्यान्वयनमा आउने छ ।
‘नियमावली पुरानो भइसकेको थियो,’ उनी भन्छन्, ‘समेट्नु पर्ने धेरै विषय आएका थिए, त्यसकारण सरकारले नयाँ नियमावली बनाएको हो ।’
संरक्षण अभियन्ताहरूले हिमालमा भीडभाड अधिक भएको र सगरमाथा सस्तो गन्तव्य बनाइएको भन्दै लामो समयदेखि आलोचना गर्दै आएका थिए । यससँगै नेपाली नागरिकका हकमा समेत दस्तुर बढेको छ ।
यस पटक विशेषगरी तीन पक्षमा बढी ध्यान दिएर नियमावली बनाइएको उनले बताए । ‘हिमाल आरोहण कम जोखिमयुक्त बनाउने, आरोहण व्यवस्थित गर्ने र जलवायु परिवर्तनका चुनौतीबाट हाम्रा सम्पदा जोगाउने गरी नियमावली बनेको छ,’ उनले भने ।
संरक्षण अभियन्ताहरूले हिमालमा भीडभाड अधिक भएको र सगरमाथा सस्तो गन्तव्य बनाइएको भन्दै लामो समयदेखि आलोचना गर्दै आएका थिए । यससँगै नेपाली नागरिकका हकमा समेत दस्तुर बढेको छ ।
नयाँ नियमावलीले माउन्टेन गाइड अनिवार्य गर्ने, सम्पर्क अधिकृतलाई अझ बढी जिम्मेवार बनाउने लक्ष्यसमेत लिएको उनले जानकारी दिए । हिमाल आरोहण अनुमति अवधि घटाउने, हिमालमा काममा खट्ने कामदारको सामाजिक सुरक्षा सुनिश्चित गर्ने र सगरमाथालाई मानव फोहोरमुक्त बनाउन समेत नियमावलीले प्रयास गरेको विभागको भनाइ छ ।
गत वर्ष स्थानीय सरकार (खुम्बु पासाङल्हामु गाउँपालिका) को प्रयासमा हिमाल सफा राख्न विभिन्न मापदण्ड तोकिएका थिए । तर, प्रभावकारी अनुगमन नहुँदा कार्यान्वयन फितलो भएको गुनासो आएको थियो ।
गाउँपालिकाले मानव मलमुत्र फिर्ता ल्याउन ‘बायोडिग्रेडेबल’ थैली प्रयोगमा जोड दिएको थियो । यसलाई अब नियमावलीबाटै व्यवस्थित गर्न खोजिएको छ । यस्ता झोला प्रयोग सगरमाथा बाहेक अन्य हिमालमा समेत अब अनिवार्य गर्न लागिएको छ ।
नेपालमा ४ सय ६१ हिमाल आरोहणमा खुला भएका छन् । यसमध्ये केही हिमाल नेपाल पर्वतारोहण संघले व्यवस्थापन गर्दै आएको छ । खुला गरिएको भए पनि ६८ हिमालमा भने अझै पनि मानव पाइला पुग्न सकेको छैन ।
एकातर्फ सीमित हिमालमा मात्र आरोही झुम्मिने र अर्कातर्फ धेरै हिमालमा त्यहाँसम्म पुग्ने आधारभूत बाटो समेत पुग्न नसक्दा आरोहण नै सुरु हुन नसकेको अवस्था छ ।
