१४ औं महाधिवेशन पश्चात् डा. शेखर कोइराला–गगन थापा समूहले पार्टी सुधार्न साझा एजेन्डा तय गर्नुपर्ने थियो, तर बनाएको देखिएन । पार्टी सुधारका साझा एजेन्डा बन्न नसकेपनि राष्ट्रिय एजेन्डा बन्नुपर्ने थियो । पार्टी र देशका लागि शेखर–गगन बीच साझा एजेन्डा भएनन् ।
महाधिवेशन पछि नेताद्वयबीच यथोचित छलफल हुनसकेन । ‘कम्युनिकेसन ग्याप’ हुँदा दुवैतिरका व्यक्तिले चलखेल गर्ने काफी अवसर प्राप्त गरे । गगन सभापति हुँदा आफ्नो स्वार्थ पूरा हुने एकथरी हुन्छन् भने शेखर बन्दा अर्काथरि । गगन महामन्त्री भइसक्दा पनि आफ्नो स्वार्थ पूर्ति नभएको कैयनलाई लाग्दो होला ।
पदाधिकारीमा सर्वाधिक मत ल्याएर महामन्त्री जितेका गगनको हैसियत पार्टीबाट टिकट दिँदा देखियो भनेर सोच्ने पनि छन् । शेखरले ४० प्रतिशत मत ल्याएर पनि पार्टीमा हस्तक्षेपकारी भूमिका हुन सकेन ।
तर, यी दुवै एकताबद्ध भएको बेला मात्र हस्तक्षेपकारी भूमिका बेला सम्भव हुन्थ्यो । एकताबद्ध बनाउने माध्यम पार्टी र राष्ट्रिय एजेन्डा बन्न सक्ने थियो । पार्टीभित्र विसंगति, विचलन, अन्याय काफी छ । टिकट वितरण, समानुपातिक उम्मेदवार छनोट, पदाधिकारी चयन लगायतमा विसंगति छ । पार्टीको नाममा भ्रष्टाचार, अराजनीतिक क्रियाकलाप भइरहेको छ । पार्टी सुधारको एजेन्डा यी मुद्दा दुवै जनाले उठाउनुपर्नेछ । पार्टी सुधारको मुद्दा नहुँदा व्यक्ति–व्यक्तिको महत्त्वाकाङ्क्षा अगाडि बढ्यो ।
शेखर–गगन भक्तगणबाट मुक्त हुनसके भने मिलन सम्भव छ । शेखरलाई गगन पक्षबाट गाली गर्ने र गगनलाई शेखर पक्ष भएर गाली गर्ने र आफ्नो दुनो सोझ्याउन लाग्नेबाट मिलन अप्ठ्यारो बनिरहेको छ ।
कांग्रेसको परम्परागत नेतृत्व रहेको परिवारबाट आएका शेखर र सडक मार्फत संघर्ष गर्दै आएका गगन यो समूहका बलियो पक्ष हो । दुवैको आ–आफ्ना बलको संयोजनले ‘नयाँ कांग्रेस’ बन्ने अपेक्षा पार्टीमा थियो । दुवै एक ठाउँमा हुनुपर्ने कांग्रेसको आवश्यकता हो ।
शेखर–गगन दुवैले व्यक्तिगत महत्त्वाकाङ्क्षा छोडिदिनुपर्छ । कार्यकर्ताले आफ्नो इच्छाअनुसार जे दिन्छन्, त्यही पदमा पुग्ने हो । पार्टी एजेन्डा प्रमुख भयो भने शेखर–गगन विवादै हुँदैन । यहाँसम्म जे हुनु भयो भनेर दुवै जनाले आत्मसाथ गरेर अगाडि मिलेर जानुपर्छ भन्न सक्दा मिल्ने अवस्था पनि छ । तर, उनीहरूले त्यो कुरा आत्मदेखि महसुस गर्नुपर्दछ । कुण्ठा र महत्कांक्षा दुवैले त्याग्नुपर्दछ ।
शेखर–गगन भक्तगणबाट मुक्त हुनसके भने मिलन सम्भव छ । शेखरलाई गगन पक्षबाट गाली गर्ने र गगनलाई शेखर पक्ष भएर गाली गर्ने र आफ्नो दुनो सोझ्याउन लाग्नेबाट मिलन अप्ठ्यारो बनिरहेको छ ।
कांग्रेसका नेताहरूलाई आफूप्रति शतप्रतिशत बफादार व्यक्ति चाहिएको छ । आलोचना र सुझाव सुन्नै नचाहने प्रवृत्ति छ । उनीहरूको कुरालाई ‘डेन्टिङ पेन्टिङ’ गरिदिने व्यक्ति प्रीय हुने रहेछन् ।
शेखर–गगनको दुरी धेरै बढेकाले एक ठाउँमा आउन अप्ठ्यारो भइसकेको मेरो अनुमान छ । दुरी मेटाउन नदिनेहरू हाबी भइसके । तर, शेखर–गगनको मिल्ने आधार भने समाप्त भइसकेको छैन । व्यक्तिगत महत्त्वाकाङ्क्षा त्यागेर संवादमा बस्नुपर्दछ । पार्टीबाट पाउनुपर्ने पाइसकेका छन् । एक जनाले ४० प्रतिशत मत ल्याइसके । अर्को, चारपटक सांसद भइसके । गगनले पाएको अवसर डाह लाग्ने प्रकृतिको छ । क्षमता भएको व्यक्तिलाई पछाडि धकेल्नु हुँदैन भन्ने गगनका शुभचिन्तक धेरै थिए । कांग्रेसमा भित्र–भित्र सिध्याइएका धेरै व्यक्तिहरू पनि छन् ।
शेखरको स्वभाव गगनले नबुझेको जस्तो मलाई लाग्छ । शेखरले भन्दा गगनले कांग्रेसको बहुआयामिक विषय बढी बुझ्छन् । शेखरको स्वभाव बुझेर गगनले ‘ह्यान्डलिङ’ गर्नुपर्ने हो । शेखरसँगको सबल पक्षलाई लिएर गगनले संगत गरेको देखिएन । एक अर्काको सबल पक्षलाई ग्रहण नगरी कमजोरीलाई लिएर आफू–आफूमा आलोचना गरियो । एक अर्काको कमजोर पक्षलाई लिएर दुवैले प्रहार गरे ।
सभापतिमा निर्वाचित हुनेलाई पराजित हुनेले पार्टी चलाउन सहयोग गर्ने हो । न्यायपूर्ण ढंगले पार्टी चलाउने कार्य भएन भने सशक्त हस्तक्षेप भने गर्नुपर्दछ । शेखर–गगन एकताबद्ध नहुँदा देउवालाई मनमौजी भएको छ । संगठित हुन इतर पक्ष चुक्यो ।
अविश्वासको बीउ संसदीय दलको चुनावबाट रोपियो र खाडल ठूलो हुनथाल्यो । संसदीय दलको चुनावमा प्रतिस्पर्धा गर्ने शेखरको पनि इच्छा थियो । गगन संसदीय दलमा नउठेको भए शेखर पनि उठ्ने थिएनन् भनी गरिएका कुरा झूट हुन् । गगन उठ्न नखोजेको भए शेखर उठ्नै नै थिए । संसदीय दलको नेतामा उठ्न शेखरलाई ठूलो दबाब पनि थियो । शेखरसँग मैले धेरै संगत गरेको छु । सामाजिक, पारिवारिक, विराटनगर (समान भूगोल) लगायतका कारणले म नजिक छु ।
अलि पहिले शेखरलाई देउवासँग मिल्यो भनेर जसले भनिरहेको छ, उसैले अहिले गगन-देउवासँग मिल्यो भनिरहेका छन् । यस्तो भन्नेहरूले गर्ने चलखेल नै यस्तै कुरामा हो । सभापति र महामन्त्री मिल्नु खराब त होइन नि ! तर, मिल्ने एजेन्डा चाहिं पवित्र हुनुपर्यो ।
पार्टी/सांगठनिक हित, मुलुकका लागि मिल्न पनि पर्यो । मलाई सभापति बनाउनुपर्यो भनेर गगनले लत्रेर देउवासँग गएको जस्तो लाग्दैन । मैले बुझेको कोइराला परिवार अनुसार शेखर र देउवा त मिल्दै मिल्दैनन् ।
शेरबहादुर कहिले पनि गिरिजाप्रसाद कोइरालासँग आफ्नो समूहका लागि लडेको होइन । बरु, देउवाका समूहका अरू अरू लड्थे । गिरीजासँग लड्ने मुड देउवाको थिएन । शेखर पनि देउवासँग लड्ने होइन, पार्टी चलाउन दिने हो । पार्टीभित्र अन्याय भए खबरदारी गर्छु भन्नुपर्दछ ।
सभापतिमा निर्वाचित हुनेलाई पराजित हुनेले पार्टी चलाउन सहयोग गर्ने हो । न्यायपूर्ण ढंगले पार्टी चलाउने कार्य भएन भने सशक्त हस्तक्षेप भने गर्नुपर्दछ । शेखर–गगन एकताबद्ध नहुँदा देउवालाई मनमौजी भएको छ । संगठित हुन इतर पक्ष चुक्यो ।
महाधिवेशन सकिएको तीन वर्ष बितेको छ । संसद, पार्टी बैठकमा इतरका नेताले शेखर प्रभावकारी भूमिकामा एकदमै कम देखे । शेखरले चाहिने जति पनि संसद र केन्द्रीय समितिमा नबोलेको सत्य हो । बोल्दै नबोलेको भने होइन । मुख्य कुरा कतिपटक बोले होइन, के बोले भन्ने हो । आफूले बोलेका कुरालाई तार्किक निष्कर्षमा पुर्याएकी पुर्याएनन् भन्ने हो ।
शेखर–गगन मिल्न नसक्दा अर्को व्यक्ति नेतृत्वमा आउन पनि सक्छ । खराबै व्यक्ति आउन सक्ने सम्भावना प्रशस्तै छ । जोसँग पैसा छ, उही आउन सक्छ । पदाधिकारीमा पैसा हुने आइ सके त । हिजो महन्थ ठाकुर, रामबाबु प्रसाई कोषाध्यक्ष हुने कांग्रेसमा अहिले को आए ? शैक्षिक क्षेत्रमा असल होलान् पनि । कांग्रेसको कोष सम्हाल्न सक्ने व्यक्ति हुन् त ? पार्टी कर्पोरेट हाउस होइन नि ! कसैले विरोध गर्यो ? गलत मान्छेहरूको कांग्रेसमा बहुमत पुग्ने बेला भइसक्यो ।
(राजनीतिक विश्लेषक आचार्यसँग अनलाइनखबरकर्मी लिलु डुम्रेले गरेको कुराकानी)
